Alış-veriş çılğınlığı: "Qara cümə" termini harada və necə yaranıb?

"Qara cüma" ABŞ və Kanadada Şükran Günü (hasat və keçmiş ilin nemətləri üçün təşəkkür edilən milli bayram) sonrasında qeyd olunan gün olaraq tanınır. Lakin bu gün artıq yalnız Şimali Amerikada deyil, Azərbaycanda və digər bir çox ölkədə də ilin ən sıx alış-veriş günlərindən birinə çevrilib. Böyük milli şəbəkə mağazaları müştəriləri cəlb etmək üçün müxtəlif məhsullarda böyük endirimlər təqdim edir. Bu endirimlər xüsusilə onlayn satış platformalarında geniş yayılır.

News24.az-ın məlumatına görə, bəzi şəxslər düşünür ki, "Qara cüma" ifadəsi şirkətlərin Şükran Günündən sonrakı günkü böyük satışlarla zərərdən çıxıb qazanca keçməsi ilə bağlıdır. Bu yanaşma səhvdir.

Bu ifadə 1960-cı illərin əvvəllərində ABŞ-ın Filadelfiya ştatında yaranıb. Şəhərin polis məmurları turistlərin bayram alış-verişinə başlamaq və bəzi illərdə şənbə günü keçirilən illik Ordu-Donanma futbol oyununa qatılmaq üçün Filadelfiyaya axışması səbəbindən yaranan xaosu təsvir etmək üçün "Qara cüma" ifadəsini işlədib. Kütlələr, sıx trafik, qəza, oğurluq və digər problemlərlə məşğul olmaq məcburiyyətində qalan polis işçiləri uzun iş saatları səbəbilə çətin vəziyyətə düşürmüş.

Bir neçə il ərzində bu ifadə Filadelfiyada geniş yayılıb. Şəhər ticarətçiləri bu günə "Böyük cümə" adını verərək daha müsbət bir imic yaratmağa çalışsalar da, "Qara cüma" ifadəsi geniş tanınmağa davam edib.

Pərakəndə satışlarda nəzərəçarpacaq artımı ifadə etmək üçün istifadə edilən "Qara cümə" ifadəsi biznesmenlərin qırmızıdan qaraya mənfəət diskursunu əks etdirir ("Qırmızı" mənfi qazancı olan biznesi təsvir etmək üçün istifadə olunur. "Qara" isə qazanclı maliyyə baxımından müəyyənləşdirdiklərə hədəfə çatan şirkətlər üçün təsvir edilir). Bu termin 1980-ci illərin sonlarına - yayılmağa başlayana qədər ölkə daxilində o qədər də böyük reaksiya tapmayıb. "Qara cümə" mağazaların il ərzində qazanc əldə etməyə başladığı və ən böyük satış dövriyyəsinin ABŞ-da əldə olunduğu gün olaraq təyin olunub. Əslində, əksər mağazalar ən böyük satışlarını Miladdan əvvəl şənbə günü keçirirdilər.

Son illərdə "Qara cümə" ifadəsini müştəriləri bölgədəki mağazalara getməyə təşviq edən "Kiçik Biznes Şənbəsi" və onlayn alış-verişi təşviq edən "Cyber Monday" ertəsi kimi digər alış-veriş tətilləri izləyib. "Giving Tuesday" ifadəsi də xeyriyyəçiləri ianə verməyə təşviq etmək üçün ortaya çıxıb.

Tarixə nəzərə yetirsək, "Qara cümə" alış-verişlə heç bir əlaqəsi olmayan başqa bir məna daşıyır. 1869-cu ildə "Wall Street" maliyyəçiləri Cey Kould və Cim Fisk qiymətləri artırmaq üçün bacardıqları qədər qızıl alaraq, ölkənin qızıl bazarını Nyu-York Qızıl Birjasında küncə sıxışdırmağa çalışıb. Lakin cümə günü, sentyabrın 24-də ABŞ-ın o zamankı prezidenti Ulysses S. Qrantın müdaxiləsi ilə onların planları alt-üst olub və minlərlə amerikalı birjanın çökməsi ilə iflas həddinə çatıb. "Qara cümə" termini bir çox amerikalının yaşadığı bu maliyyə məyusluğunu təsvir etmək üçün istifadə edilib./Qayanrinfo