Yer kürəsində tektonik proseslər nə vaxt başlayıb?

Çin Elmlər Akademiyasının Geologiya və Geofizika İnstitutunun bir qrup alimi Yerin litosfer plitələrinin tektonikasının başlama tarixini dəqiqləşdirib. Onların tapıntılarına görə, dağların əmələ gəlməsi və qitələrin ayrılması prosesləri əvvəlki hesablamalardan xeyli əvvəl başlayıb. 

News24.az Qaynarinfo-ya istinadla xəbər verir ki, tədqiqat "Proceedings of the National Academy of Sciences" (PNAS) elmi jurnalında dərc olunub.

Komandanın tapıntılarına görə, Yerdəki plitələrin tektonikası 4 milyard ildən çox əvvəl, yəni planetin 4,5 milyard il əvvəl formalaşmasından qısa müddət sonra başlayıb.

Hadean Eon kimi tanınan bu dövrdə dünyamız ammonyak və metan atmosferi ilə təzə və çox isti olub. Sonradan planet miqyasında bir okeanla örtülüb.

Alimlərin diqqəti sirkonların, ən qədiminin yaşı 4,4 milyard ilə qədər olan kiçik, davamlı kristalların öyrənilməsinə yönəlib. Zirkonlar arasında S tipli sirkonlar var ki, onlardan plitə tektonikasının mövcudluğunu müəyyən etmək olar.

Yeni araşdırmada tədqiqatçılar S-zirkonların müəyyənləşdirilməsini asanlaşdırmaq üçün maşın öyrənmə modelindən istifadə ediblər. Modeli kristal növlərini ayırd etmək üçün məşq etdikdən sonra komanda onu Yer kürəsində ən qədim sirkonların çoxunun tapıldığı Avstraliyadakı Jack Hillsdən 971 yeni sirkona tətbiq edib.

Nəticələr göstərib ki, Jack Hills sirkonlarının 35%-i S tiplidir. Onlardan bəziləri 4,2 milyard il əvvələ aiddir ki, bu da boşqab tektonikasının hələ Hadean dövründə süxurları yer qabığından mantiyaya və geriyə daşıdığını göstərir.

Tədqiqatçılar qeyd ediblər ki, Yer kürəsinin yarandığı vaxtda yer qabığının hissələrini hərəkət etdirməyə qadir olan başqa qüvvələr də olub. Məsələn, bu, böyük bir meteorit zərbəsi nəticəsində baş verə bilərdi.