Heyrətamiz kəşf: Alimlər ilk dəfə qara dəliyi olan üçlü sistem tapdı

LMassaçusets Texnologiya İnstitutunun (MIT) fizikləri ilk dəfə onların əmələ gəlməsi nəzəriyyəsinə qarşı çıxan unikal "üçlü qara dəliy"i müşahidə ediblər.

News24.az Qaynarinfo-ya istinadən xəbər verir ki, kosmosda bir çox ikili sistemlər kəşf edilib - qara dəlik və başqa bir obyekt. Onlar adətən bir-birinin ətrafında spiralvari fırlanır və güclü cazibə qüvvəsinə görə yaxın orbital cüt əmələ gətirirlər.

Yeni sistem kiçik bir ulduzu yeyərkən mərkəzi qara dəliyi tutur və onun ətrafındakı orbitini tamamlaması 6,5 gün çəkir. Bununla belə, ikinci ulduz qara dəliyin ətrafında daha böyük məsafədə fırlanır - bir məsafəni tamamlamaq üçün 70 min il vaxt lazımdır.

Qara dəliklərin ölməkdə olan ulduzun şiddətli partlaması nəticəsində əmələ gəldiyinə inanılır. Lakin alimlər qrupu qeyd edir ki, bu halda qara dəliyin əmələ gəlməsi zamanı fövqəlnova parıltısı və onun enerjisi yaxınlıqdakı cisimləri itələyir, buna görə də xarici ulduz bu qədər məsafədə cazibə qüvvəsi ilə tutulur.

Elm adamları onun daha yumşaq "birbaşa çökmə" prosesi nəticəsində meydana gəldiyini, ulduzun sadəcə olaraq öz üzərinə əyilərək son kəskin parlama olmadan qara dəlik əmələ gətirdiyini irəli sürürlər. Bu, xarici ulduzun niyə yerində qaldığını izah edir. Bundan əlavə, bu yeni sistem belə bir prosesin ilk sübutu ola bilər.

"Biz qara dəliklərin əksəriyyətinin şiddətli ulduz partlayışlarından əmələ gəldiyini düşünürük, lakin bu kəşf buna şübhə etməyə kömək edir. Bu sistem qara dəliklərin təkamülü üçün son dərəcə maraqlıdır və bu, eyni zamanda orada daha çox üçlülərin olub-olmaması sualını gündəmə gətirir", MIT-də fizika üzrə Pappalardo kafedrasının müdiri, tədqiqat müəllifi Kevin Burge bildirib.

Qeyd edilir ki, fiziklər kosmosda və dünyada teleskopların astronomik müşahidələrinin "Aladin Lite" anbarına nəzər salaraq qeyri-adi sistem tapıblar. Onlar yeni qara dəliklərin əlamətləri üçün Süd Yolunda axtarış aparıblar.

Maraq üçün onlar Yerdən 8000 işıq ili uzaqlıqda yerləşən "V404 Cygni"nin şəklinə baxıblar. Bu qara dəlik ən yaxşı tədqiq edilənlərdən biri hesab olunur və qara dəlik olduğu təsdiqlənən ilk obyektlərdən biridir.

Komanda "V404 Cygni"nin optik şəkillərini araşdırdıqda, bir-birinə çox yaxın olan iki işıq ləkəsi görüblər. Birincisi qara dəlik və yaxın orbitdə olan daxili ulduz kimi müəyyən edilib. Bu tənzimləmə sayəsində ikincisi materialının bir hissəsini qaranlıq obyektin üzərinə atır və işıq saçır.

Bununla belə, elm adamları ikinci nöqtəni də tədqiq ediblər, onun daha uzaq, xarici ulduz olduğu ortaya çıxıb. Ulduz qara dəlikdən 3500 dəfə uzaqda yerləşir ki, bu da Plutonla Günəş arasındakı məsafədən 100 dəfə çoxdur.