İnsanlar niyə yaşlanır? - Tədqiqatçılar cavab verdi

Alimlər hesab edirlər ki, bizim "əsl" yaşımıza bir çox amillər və hətta özümüz təsir edir.

News24.az xəbər verir ki, bədəndə qocalma prosesini qiymətləndirə bilən xüsusi bioloji göstəricilər var. Bu əsas elementlərdən biri telomerlərdir, xromosomların uclarında qısa DNT uzantılarıdır.

Focusun yazdığı kimi, hüceyrələr bölündükdə telomerlər kritik nöqtəyə çatana qədər qısalır ki, bu da hüceyrənin həyat dövrünün bitdiyini bildirir. Bu mexanizm mutasiyaların yığılmasının qarşısını alır ki, bu da problemlərə səbəb ola bilər. Ancaq telomerlərin qocalmadakı rolu mübahisəlidir. Bəzi tədqiqatlar göstərir ki, telomer uzunluğu xronoloji yaşdan daha az dəqiq yaşlanma göstəricisi ola bilər. Yaşlanma bir çox amillərin təsir etdiyi mürəkkəb bir prosesdir və telomerlər tapmacanın yalnız bir hissəsidir.

Kişilərin və qadınların qocalmanın özünəməxsus bioloji əlamətləri var. Kişilər bəzi hüceyrələrdə Y xromosomunu itirə bilər, qadınlar isə menopozdan keçir. Bu dəyişikliklər onların sağlamlığına təsir edə bilər. Yaşlanma, həmçinin müxtəlif insanlarda müxtəlif dərəcədə baş verə bilən orqan və toxumaların aşınmasını əhatə edir. Bu səbəbdən xərçəng, demans və osteoartrit kimi xəstəliklər yaşlı insanlarda daha çox olur və görmə və eşitmə qabiliyyəti illər keçdikcə pisləşə bilər.

Ancaq yaşlanma təkcə biologiya deyil, həm də bizim daxili vəziyyətimizdir. Araşdırmalar göstərir ki, əvvəllər psixi xəstəlikləri olan insanların bioloji yaşı xronoloji yaşından daha böyük ola bilər. Məsələn, bipolyar pozğunluğu olan insanlarda 2 il daha sürətli qocaldıqlarını göstərən biomarkerlər var idi.

Digər tədqiqatlar göstərir ki, havanın çirklənməsi və ya stresə məruz qalma qocalma prosesinə təsir edə bilər. Bəziləri progeriya və ya telomer problemləri kimi xəstəliklərə görə daha erkən yaşlana bilər. Eyni zamanda qocalmanı yavaşlatmaq üçün üsullar üzərində araşdırmalar davam edir. Məsələn, taurin amin turşusu heyvanların ömrünü uzadır. Hüceyrələrdə yağ komponentlərinin mübadiləsinin manipulyasiyaları da ömrün uzadılması vəd edir.

Eyni zamanda bütün yaşlanma əleyhinə metodların elmi əsası yoxdur. Gənc qanköçürmə kimi bəzi təcrübələrin effektivliyi şübhə doğurur. Hətta boz saçlara rəngin necə qaytarılacağına dair tədqiqatların da elmi əsasları məhduddur. Beləliklə, necə hiss etdiyiniz həmişə xronoloji yaşınıza uyğun gəlmir. İnanclarınız və həyat tərziniz yaşınıza təsir edir.

Gənc hiss etmək sağlamlığın göstəricisi ola bilər. Bəzi elm adamları da hesab edirlər ki, həyata müsbət baxış bizi yaxşı formada saxlamaqla qocalma prosesinə təsir edir. Koqnitiv funksiya, fiziki vəziyyət və sosial əlaqələr də yaş duyğumuza təsir göstərir.

Aynurə