Alimlər insan DNT-sində “qaranlıq genlər” aşkar ediblər

Sietldəki Sistem Biologiyası İnstitutunun amerikalı alimləri digər ölkələrdən olan həmkarlarının iştirakı ilə belə nəticəyə gəliblər ki, insan DNT-sində xərçəng və otoimmün xəstəliklərlə əlaqəli ola biləcək çoxlu “qaranlıq genlər” var.

News24.az Sfera.az-a istinadla xəbər verir ki, tədqiqat bioRxiv elmi materialları portalında dərc edilib.

Mütəxəssislərin fikrincə, diqqətdən kənarda qalan genlər DNT-nin zülalları kodlaşdıra bilməyən bölgələrində gizlənir. Bu zonalar əvvəllər sözdə “zibil DNT” kimi təsnif edilirdi. Amma məlum olub ki, bu ardıcıllığın kiçik fraqmentləri hələ də mini-zülallar üçün genetik təlimat kimi istifadə olunur.

Komanda bu xüsusiyyətləri əvvəlki 95 520 təcrübənin genetik məlumatlarını öyrənərək tapıb. Genin başlanğıc nöqtəsini göstərən zülal yaratmaq üçün DNT təlimatlarının oxunmasına səbəb olan uzun, tanınmış kodların əvəzinə, bu "qaranlıq" genlərdən əvvəl daha qısa versiyalar gəlir.

Başlanğıc ardıcıllıqlarında çatışmayan hissələrə baxmayaraq, qeyri-kanonik açıq oxu çərçivəsi (ncORF) genləri hələ də RNT yaratmaq üçün şablon kimi istifadə olunur və onlardan bəziləri daha sonra kiçik zülalları yalnız bir neçə amin turşusu ilə sintez etmək üçün istifadə olunur. Əvvəlki araşdırmalar xərçəng hüceyrələrinin yüzlərlə bu kiçik zülaldan ibarət olduğunu göstərib.

Bu sirli peptidləri kodlayan genlərdən bəziləri, qədim virusların bizə daxil etdiyi ardıcıllıqlar da daxil olmaqla, genomumuz boyunca hərəkət edən transpozonlardır.

Müəyyən edilmiş 7264 qeyri-kanonik gen dəstindən tədqiqatçılar müəyyən ediblər ki, onların ən azı dörddə biri zülal yarada bilir. Bu, insan genomuna əlavə oluna bilən peptidləri kodlayan ən azı 3 min yeni gen təşkil edib.