Azərbaycan tarixində mühüm gün - Bakının qurtuluşundan 106 il ötür

Sabah - sentyabrın 15-i Bakının Qafqaz İslam Ordusu tərəfindən daşnak-bolşevik işğalından azad edilməsinin 106-cı ildönümüdür. Bakının Qurtuluş Günüdür. 

106 il əvvəl, 1918-ci il sentyabrın 15-də Nuru Paşanın rəhbərlik etdiyi Qafqaz İslam Ordusu və Azərbaycan əsgərləri Bakıya daxil olaraq şəhəri erməni-bolşevik işğalından azad ediblər. Beləliklə, həm Azərbaycanın müstəqilliyi təmin olunub, həm də ermənilərin və bolşeviklərin Bakı və ətraf rayonlardakı ağalığına son qoyulub.

Bakının erməni-bolşevik işğalından azad edilməsi XX əsr Azərbaycan tarixinin ən şərəfli səhifələrindən biridir.

1918-ci ilin mayında Azərbaycanın müstəqilliyinin elan olunmasına baxmayaraq, ölkə ərazisinin bir hissəsi, Bakı və ətraf rayonlar erməni və bolşeviklərin nəzarəti altında idi. Bu halda isə Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini təsəvvür etmək çətin idi. Müstəqilliyə təzə qovuşmuş, beynəlxalq aləmdə hələ tanınmayan gənc dövlətimizin ərazi bütövlüyünü təmin etmək imkanları yetərincə deyildi. Belə bir şəraitdə özünün çox ağır durumuna rəğmən, Osmanlı Türkiyəsi qardaş Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü təmin etmək məqsədilə Nuru paşanın komandanlığı ilə hərbi qüvvələrini Azərbaycana göndərdi.

Avropa dövlətlərinin türk qoşunlarının Azərbaycana gəlməsinə etiraz etməsinə baxmayaraq, qardaş köməyini əsirgəməyən, ölkəmizi tək qoymayan Osmanlı Türkiyəsi 1918-ci ilin avqust-sentyabr aylarında öz tarixi vəzifəsini şərəflə yerinə yetirdi.

Möhtəşəm və tarixi qələbədən sonra Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökumətinin paytaxtı sentyabrın 17-də Gəncə şəhərindən Bakıya köçürüldü. Beləliklə, Azərbaycanda dövlət quruculuğunun əsas mərhələsinə start verildi.

Türk ordusunun Bakını bolşevik-daşnak işğalından azad etməsi şəhərdə əsl bayrama səbəb olub. Məşhur milyonçu və xeyriyyəçi Hacı Zeynalabdin Tağıyev türk ordusunun şərəfinə təntənəli ziyafət təşkil edib. Ziyafət indiki Dövlət Filarmoniyasının binasında keçirilib. H.Z.Tağıyev türk ordusunun komandanı Nuru paşaya və onun qəhrəman sərkərdələrinə hədiyyələr təqdim edib.

1918-ci il sentyabrın 15-də Bakının azad olunması Azərbaycan-Türkiyə dostluğu və qardaşlığı zəminində müstəsna əhəmiyyət daşıyan böyük hadisədir.

Osmanlı qoşunları Bakının azad olunması üçün həyata keçirdikləri hərbi əməliyyatlarda 1130 şəhid veriblər.

Azərbaycan növbəti dəfə müstəqillik qazandıqdan sonra hər il sentyabrın 15-də təkcə Bakıda deyil, digər şəhər və rayonlarda da ölkəmizin ərazi bütövlüyü uğrunda şəhid olan türk əsgərlərinin məzarları ziyarət olunur. Hər il Şəhidlər xiyabanında şəhid türk əsgərlərinin xatirəsinə ucaldılmış Türk Şəhidliyi abidəsi önündə anım mərasimi keçirilir.

Təəssüf ki, illərdir çoxsaylı tələb-təkliflərə baxmayaraq, Bakıda Nuru Paşaya heykəl qoymaq mümkün olmur. Azərbaycanın xilaskarı, Azərbaycan dövlətinin qurulmasında ən əhəmiyyətli rol oynamış tarixi şəxsiyyətlərdən biri olan Nuru Paşanın xatirəsinin əbədiləşdirilməsi istiqamətində Azərbaycanda heç bir addım atılmamasının səbəbini izah etmək olduqca çətindir. Bu, böyük tarixi şəxsiyyətə Azərbaycanda dəyər verilməsi həm də vəfa borcudur. Qardaş Türkiyə ilə “Şuşa Bəyannaməsi”ni imzalamışıq. O bəyannamədə əslində 100 il öncəki missiya bir də xatırladılır. Xatırladılır ki, dar günümüzdə bir-birimizə dəstək verək, dəstək verməyi də hüquqi cəhətdən əsaslandırmışıq. Bundan sonrakı yaxın gələcəkdə Nura paşaya Bakı şəhərində abidə qoyulacağına ümidlər artıb.

Qeyd edək ki, regionumuzdakı mövcud geosiyasi gərginliklər, reallıqlar hardasa 106 il öncəkini xatırladır. Yenə bölgəmizdə böyük sülhə əsas əngəl erməni amili olaraq qalır. 

Tarixçi professor, millət vəkili Musa Qasımlı “Yeni Müsavat”a bildirdi ki, Cənubi Qafqazda mövcud olan şərait yüz ildən çox yürüdülmüş siyasətin nəticələrindən biridir. Ermənilərin Azərbaycanın şimal torpaqlarına köçürülməsi, onların hesabına varlanması, siyasi terror təşkilatlarını yaratması, böhranlı anlarda yerli əhalini dədə-baba torpaqlarından qovub çıxararaq “böyük Ermənistan” xülyalarına qapılmaları, Rusiya imperiyasının bundan öz məqsədləri üçün istifadə etməsi həmişə Cənubi Qafqazda gərgin şəraitin yaranmasına gətirib çıxarıb: “1917-ci ildə çarizmin süqutundan sonra regionda baş verən bütün qan-qadalar, mənfiliklər üçün məsuliyyəti erməni siyasi terror təşkilatları və daşnak Ermənistanı daşıyıb. 1920-ci ildə Cənubi Qafqaz respublikaları, bolşevik Rusiyası tərəfindən işğal edilib sovetləşdirildikdən sonra hakimiyyətə gələn erməni kommunistləri əslində daşnak siyasətini davam etdiriblər. Bu siyasət özünü indi Ermənistan adlandırılan və əslində Azərbaycanın qərbi olan ərazilərdə azərbaycanlılara məxsus toponimlərin dəyişdirilməsində, yerli əhalinin sıxışdırılıb qovulmasında, 1988-ci ildən sonra kütləvi şəkildə deportasiya olunmasında özünü göstərib. Bütün bunlar azmış kimi Ermənistan Azərbaycan ərazilərinə əsassız iddialar irəli sürüb, Azərbaycan torpaqlarını 30 ildən çox işğal altında saxlayıb. 1918-ci ildə Bakını belə ələ keçirib azərbaycanlılara qarşı qırğınlar törədən ermənilər bu siyasətlərini 20-ci əsrin sonlarında da daha kəskin şəkildə davam etdirdilər. 100 ildən artıq, əslində bir neçə əsrlik siyasəti müzəffər Ali Baş Komandan, cənab Prezidentimiz İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan dövləti vurub dağıtdı. İşğlaçı ərazilərimizdən çıxarıldı, Azərbaycan ərazi bütövlüyünü, dövlət suverenliyini bərpa etdi və separatçılığın tam kökünü kəsdi. Qazanılan bu qələbə əhəmiyyətinin miqyasına görə Azərbaycan sərhədlərini aşır, Ermənistanın, onun havadarlarının məğlub edilməsi deməkdir. Qazanılan qələbəni Azərbaycan hərbçisi, dövləti və xalqı qazandı. Bu qələbənin memarı isə Azərbaycan tarixinin ən böyük strateqi İlham Əliyevdir. Ermənistan və ermənilər isə bu gün də regionda sülhə qarşı olan amil olaraq qalırlar”.