Tarixdə ilk irimiqyaslı müharibə BƏLLİ OLDU

Valyadolid Universitetinin ispan arxeoloqları belə qənaətə gəliblər ki, Avropada ilk genişmiqyaslı müharibə əvvəllər düşünüldüyündən min il əvvəl baş verib.

News24.az xəbər verir ki, tədqiqat “Scientific Reports” (SciRep) elmi jurnalında dərc olunub.

Əvvəllər hesab edilirdi ki, Avropada ən erkən belə münaqişə təxminən 4 min və 2,8 min il əvvəl Tunc dövründə baş verib. Ancaq təxminən 5000 il əvvələ aid 300-dən çox skeletin yenidən təhlili bu insanların çoxunun Avropadakı ən erkən müharibələrin qurbanı ola biləcəyini göstərir.

Qalıqlar İspaniyanın şimalındakı Rioxa Alavesa bölgəsindəki kütləvi məzarlıqda tapılıb. Sümüklərin yaşı radiokarbon təyini ilə müəyyən edilib.

Eyni yerdə təxminən 52 çaxmaq daşından ox ucluğu da aşkar edilmişdi, əvvəlki araşdırmalar göstərmişdi ki, onlardan 36-nın vurulması ilə bağlı kiçik ziyan var.

Tədqiqatın müəllifləri müəyyən ediblər ki, insanların 23,1%-nin skelet zədələri var, 10,1%-i isə sağalmayan zədələrə malikdir ki, bu da o dövrdə təxmin edilən zədə nisbətlərindən əhəmiyyətli dərəcədə yüksəkdir (müvafiq olaraq 7-17% və 2-5%).

Alimlər həmçinin müəyyən ediblər ki, sağalmayan xəsarətlərin 74,1%-i və sağalmış zədələrin 70,0%-i yeniyetmə və ya yetkin kişilərdə baş verib, bu nisbət qadınlardan xeyli yüksəkdir.

Ümumi xəsarət nisbəti, kişilər arasında daha yüksək xəsarət nisbətləri və ox uclarında əvvəllər müşahidə edilən zədələr dəfn yerindəki bir çox insanın zorakılığa məruz qaldığını və münaqişənin qurbanı ola biləcəyini göstərir.

Arxeoloqların fikrincə, sağalmış xəsarətlərin nisbətən yüksək olması münaqişənin bir neçə ay davam etdiyini deməyə əsas verir.

Daş dövrü müharibələrinin səbəbləri hələ də aydın deyil, lakin müəlliflər döyüşün son neolit dövründə bölgədəki müxtəlif mədəni qruplar arasındakı gərginlikdən qaynaqlandığını ehtimal edirlər.

Ayşən