Parçaları bir yerə yığdı və tarix yazdı - İnsanlığın kainata baxışını dəyişən qadın

Tam bir əsr əvvəl Sesiliya Peyn adlı cəsur bir qadın insanlığın kainat haqqında min illərdir axtardığı cavabı tapmağı bacarıb.
News24.az Qaynarinfo-ya istinadən xəbər verir ki, o, ulduzların əsasən hidrogen və heliumdan ibarət olduğunu sübut edərək astrofizika elminin təməlini qoyub

Kainatı anlamağa gedən yol

1925-ci ildə Sesiliya Peyn 24 yaşında gənc bir aspirant kimi yazdığı doktorluq dissertasiyası ilə ulduzların quruluşunun Yer üzündəki maddələrdən fərqli olduğunu ortaya çıxarıb. Ulduzların əsasən kainatın ən sadə və yüngül elementləri olan hidrogen və heliumdan ibarət "atəş topları" olduğunu kəşf edib.

Peyn bu nailiyyəti ilə astrofizikanın istiqamətini tamamilə dəyişib. Onun işi o dövr üçün yalnız elmi deyil, həm də sosial cəsarət tələb edirdi, çünki o zaman elm dünyası, xüsusilə də astronomiya, demək olar ki, yalnız kişilər tərəfindən idarə olunurdu.

Ulduzların sirrini açmaq

19-cu əsrdə teleskoplar və spektroskopiya kimi texnologiyalar vasitəsilə ulduzlardan gələn işığın rənglərinin analizi mümkün olmuşdu. Amma Sesiliya Peyn elmi araşdırmalarını daha da irəli apararaq ulduzların spektrlərindən onların kimyəvi tərkibini və fiziki xüsusiyyətlərini təyin etməyin yolunu tapıb. Hind fiziki Mehnad Sahanın yüksək temperaturlar altında qazların davranışı ilə bağlı nəzəriyyələrindən istifadə edərək, ulduzların işıq spektrlərindəki xətlərin, yəni "işıq imzaları"nın nə mənaya gəldiyini izah edib.

Nəticədə o, ulduzların əsas elementlərinin böyük bir hissəsinin hidrogen olduğunu, digər ağır elementlərin isə çox az miqdarda olduğunu göstərib. Onun bu nəticəsi o dövrün alimləri tərəfindən tənqid edilsə də, bir neçə il sonra başqaları tərəfindən təsdiq olunub.

Elm tarixində yeri

Sesiliya Peynin doktorluq işi bu gün də astrofizikanın əsas əsərlərindən biri hesab olunur. Onun ulduzlar üzərindəki tədqiqatları, ulduzların daxili strukturu, enerji axını və hətta partlayışları haqqında müasir biliklərin inkişafına zəmin yaradıb.

Vyominq Universitetindən astrofizik Meredit Coyz Sesiliya Peynin tezisini belə qiymətləndirib:

"Bu, ulduzlar haqqında bildiklərimizin əsasını qoyan və gələcək nəsillərin araşdırmalarına yol açan ən cəsarətli və dəqiq tədqiqatlardan biri idi".

"Ulduzlar hər şeydir"

Sesiliya Peyn ulduzların nəinki kainatın əsas komponentləri olduğunu, həm də kainatdakı digər prosesləri anlamaq üçün açar rol oynadığını göstərdi. İova Dövlət Universitetindən astrofizik Stiven Kavaler bu barədə deyir:

"Onun işi ulduzların səthində və daxilində baş verənləri anlamaq üçün yeni bir era açdı".

Bugünkü astrofiziklər kainat haqqında bildiyimiz demək olar ki, hər şeyin ulduzlardan öyrəndiyimizi qəbul edirlər. Peynin əfsanəvi sözləri bu gün də aktualdır:

"Ulduzlar hər şeydir. Kainat haqqında bildiyimiz hər şey ulduzlardan gəlir".