Uşaqlıq travması kritik beyin şəbəkələrini məhv edir

Esseks Universitetinin britaniyalı alimləri müəyyən ediblər ki, uşaqlıqda baş verən neqativ hadisələr insanın kritik beyin strukturlarının fəaliyyətini poza bilər, insanın bütün gələcək həyatını çətinləşdirir.

News24.az "Unikal"a istinadla xəbər verir ki, tədqiqat "Biological Psychiatry: Cognitive Neuroscience and Neuroimaging" (BP CNN) elmi jurnalında dərc olunub.

İnsan beyni uşaqlıq dövründə sürətlə inkişaf edir və onu xarici təsirlərə, o cümlədən həm fiziki, həm də emosional istismarın müxtəlif formaları nəticəsində yaranan travmalara qarşı xüsusilə həssas edir.

Əvvəlki tədqiqatlar travmanın inkişaf edən beyində səbəb ola biləcəyi ağır stress və uzunmüddətli struktur dəyişikliklərini müəyyən etmişdir.

Tədqiqatçılar müvafiq tədqiqatları toplamaq və təhlil etmək üçün sistematik yanaşıblar. Meta-analizə daxil edilən tədqiqatlara səkkizdən 20 yaşa qədər olan 582 uşaq daxil edilib, onlardan 285-i travma keçirib, 297-si isə sağlam nəzarətçilər olub.

Nəticələr iki kritik beyin şəbəkəsində pozulmaları göstərir: beynin passiv performans şəbəkəsi (DMN) və mərkəzi icraedici şəbəkə (CEN).

DMN özünü şəxsiyyət, yaddaş və emosional emal ilə əlaqələndirilir. Tədqiqat, travması olan uşaqların emosiya və sosial qarşılıqlı əlaqəni əhatə edən tapşırıqlar zamanı DMN-nin aktivləşməsinin artdığını göstərib. 

Maraqlıdır ki, sağlam uşaqlar yaddaş və stimulun işlənməsi tapşırıqları zamanı daha çox DMN aktivləşməsini göstərdilər ki, bu da travmanın bu şəbəkənin tipik funksiyalarını dəyişdirə biləcəyini göstərir.

DMN-ə əlavə olaraq, tədqiqat idrak nəzarəti, problemlərin həlli və diqqətin tənzimlənməsi üçün vacib olan mərkəzi icraedici şəbəkədə pozğunluqlar aşkar edib.  Travması olmayan uşaqlar, stimulun işlənməsi və travma qavrayışı vəzifələri zamanı artan CEN aktivasiyasını nümayiş etdiriblər. Bununla belə, sağlam nəzarətçilər, emosional sözlər, üzlər və sosial tapşırıqları əhatə edən tapşırıqlar zamanı daha yüksək CEN aktivliyini göstərib. Bu tapıntı göstərir ki, travma beynin koqnitiv və emosional məlumatı emal etmə tərzində balanssızlığa səbəb ola bilər.

Tədqiqatçılar həmçinin bədən hisslərinin və emosional təcrübələrin emalında iştirak edən posterior insula və affektiv şəbəkələrdə fərqləri müşahidə ediblər.