Alimlər qan damarlarının formalaşmasında yeni mexanizmləri aşkar ediblər - TƏDQİQAT

İsveçrənin Bazel Universitetinin “Biozentrum”unda çalışan tədqiqatçılar qan damarlarının formalaşma prosesinə dair fundamental yeniliklər ortaya çıxarıblar. İki əsas tədqiqatda alimlər, damar lümeninin formalaşmasında hüceyrələrarası qarşılıqlı təsirlərin və mexaniki qüvvələrin həlledici rolunu müəyyən ediblər.

News24.az “MedicalPress” saytına istinadla xəbər verir ki, həmin kəşflər, damar xəstəliklərinin, o cümlədən anevrizmalar və periferik arterial tıxanma kimi xəstəliklərin müalicəsində yeni yanaşmaların inkişaf etdirilməsinə imkan yarada bilər.

Tədqiqatçılar balıqlar üzərində apardıqları müşahidələrdə Rasip1 proteininin damar lümeninin formalaşmasında əsas rol oynadığını aşkar ediblər. “Nature Communications” jurnalında dərc olunan ilk tədqiqatda Rasip1 proteininin iki endotel hüceyrəsi arasındakı yapışma nöqtələrində lümenin yaranmasına təsiri araşdırılıb.

Tədqiqatın birinci müəllifi Jianmin Yin, Rasip1-in yapışma nöqtələrindəki zülalları mərkəzdən periferiyaya doğru hərəkət etdirdiyini və bu hərəkətin lümenin formalaşmasına imkan verdiyini bildirib. Bu proses, hüceyrələr arasındakı yapışma nöqtəsinin içiboş bir quruluşa çevrilməsinə səbəb olur. Bu, qoz qabığının yarısına bənzər bir strukturun yaranması ilə izah edilir. Rasip1 proteininin zülal tənzimlənməsi yolu ilə hüceyrə yapışmalarının tənzimlənməsi, gələcəkdə damarların formalaşmasına təsir edən mexanizmlərin daha dərindən öyrənilməsi üçün əsas yarada bilər.

İkinci tədqiqat isə “Angiogenesis” jurnalında nəşr edilib və Heg1 və Ccm1 zülallarının hüceyrələrarası daralma qüvvələrinə təsirini araşdırıb. Bu tədqiqatın nəticələrinə əsasən, hüceyrələr arasındakı daralma qüvvələri endotel hüceyrələrinin qarşılıqlı təsirində vacib rol oynayır. Yin bildirib ki, hüceyrələr arasındakı bu qüvvələr dəqiq tənzimləndikdə hüceyrələr bir-biri ilə düzgün əlaqə qurur və bu proses damarların sağlam formalaşmasını təmin edir. Bu, hüceyrələrarası keçidlərin sabitliyini qorumaqla damarların bütövlüyünü saxlayır.

Araşdırmanın rəhbərlərindən biri olan Georq Beltinq isə vurğulayıb ki, hüceyrələrin ritmik daralması nəticəsində yaranan kiçik qüvvələr hüceyrə bağlarını sabitləşdirir və bu, damarların davamlı boru şəbəkəsi kimi formalaşmasına yardım edir. Bu prosesin tənzimlənməsi nəticəsində qüsurlu hüceyrə əlaqələri bərpa olunub və damar şəbəkəsinin struktur sabitliyi təmin edilib.

Alimlərin bu kəşfləri qan damarlarının formalaşması prosesinin dərk edilməsində yeni mərhələ yaradır.

Bazel Universitetinin “Biozentrum” tədqiqatçılarının qeyd etdiyinə görə, əgər hüceyrələr arasındakı mexaniki qüvvələrdə və ya zülal tənzimlənməsində balans pozularsa, orqanların sabit strukturu formalaşa bilmir və bu da qüsurlu qan damarlarının yaranmasına səbəb olur.

Alimlər gələcəkdə qan damarlarının əmələ gəlməsi prosesini daha ətraflı öyrənməyi hədəfləyirlər. Bu məqsədlə, biofiziki metodlardan istifadə etməklə molekulyar mexanizmləri daha dərindən tədqiq etmək planlaşdırılır. Belə tədqiqatlar damar xəstəliklərinin səbəblərini anlamaqla yanaşı, yeni müalicə üsullarının yaradılmasına imkan verəcək.

Bu elmi yeniliklər, tibb sahəsində yeni bir mərhələni göstərir. Hüceyrə mexanikasının tənzimlənməsi və zülal qarşılıqlı təsirlərinin idarə olunması vasitəsilə damarların bütövlüyünün təmin olunması, kardiovaskulyar xəstəliklərin qarşısının alınması və müalicəsində yeni yanaşmalara yol aça bilər./azərtac