Ölkədə 1 milyon talassemiya daşıyıcısı var

Azərbaycanda təxminən  1 milyon talessemiya xəstəsi var.

Lakin insanlar özləri də çox aman xəstə olduqlarının fərqində olmurlar. Talessemiya hemoqlobin istehsalı zamanı yaranan zülal çatışmazlığıdır. Bu zülal qırmızı qan hüceyrəsində olur, oksigeni ağciyərlərdən bütün bədən hissələrinə nəql edir və qana qırmızı rəng verir. Talassemiya xəstəliyinin əsas səbəbi qohum evlilikləridir.

Hematoloq Kamilə Rzayevanın sözlərinə görə, qohum evlilikləri zamanı uşaqlarda talassemiya müəyyən edilməsə də, bu xəstəlik onların nəvələrində özünü göstərəcək. "Yetkinlərdə hemoqlobin 4 elementin birləşməsindən yaranır. Bu elementlər "zülal zənciri" kimi adlandırılır. Burada 2 tip zülal zənciri var. Onlardan 1-i "B zənciri" və biri də "a zənciri" adlanır. A hemoqlobin molekulu adətən 2 a zəncirindən və 2 B zəncirindən düzəlir. Talassemiya tutan insanlarda hemoqlobin zəncirindən biri olmur. Nəticədə də qırmızı qanda olan hüceyrələr talassemiyaya tutulur və düzgün fəaliyyət göstərmir".

Daha sadə dillə desək, hər bir insanda 46 cüt xromosom olur. Talassemiyanın əsas səbəbi isə 11-ci xromosomla 16-cı xromosomda yaranan qüsur nəticəsində əmələ gəlir. Əsl səbəb budur. Ona görə də xəstəliyə genetik- irsi xəstəlik deyilir. Həm də paralel olaraq bu, qan xəstəliyidir. Bununsa ən ağır forması iki daşıyıcının nikah bağlamasıdır.

Bundan başqa, Azərbaycanda daşıyıcılıq böyük olduğuna görə belə nikahların da olmaq ehtimalı böyükdür. Həkim bildirir ki, əgər iki talassemiya daşıyıcısı ailə qurursa, onların 3 övladından biri daşıyıcı, biri sağlam və biri talassemiya xəstəliyi ilə dünyaya gəlir.

Xəstəliyin heç bir əlaməti olmasa da, xəstələrdə immunitet zəifliyi, qan azlığı müşahidə edilir. Yəni, bir balaca soyuq olan kimi rəngləri avazıyır, tez-tez xəstələnirlər.

"Talassemiya" yunan sözü olub Aralıq dənizi anamiyası deməkdir. Kamilə Rzayevanın dediyiən görə, talassemiya daşıyıcıları zahirən çox sağlam görünürlər və heç bir problemləri olmur. Ancaq talassemiya daşıyıcılarının evliliyi zamanı xəstə uşaqlar doğulur. Buna görə də insanlar ailə həyatı qurmamışdan öncə qan testləri etməli, sağlamlıqlarına əmin olduqda ailə həyatı qurmalıdrlar. Talassemiya xəstəliyi isə davamlı müalicə tələb edən bir xəstəlikdir. "Talassemiya - major ağır talassemiya uşaq 3-4 aylıq olanda başlayır və mütəmadi qan nəqlinə ehtiyac duyulur. Bu uşaqlar özlərinə lazımlı hemoqlabini kafi miqdarda təmin edə bilmirlər. Xəstə uşaqlarda halsızlıq, solğunluq iştahsızlıq, narahatlıq, qaraciyər-dalaq böyüməsi nəticəsi ilə qarın şişliyi, hərarətin tez-tez artması, skelet sistemində dəyişiklik, üz və baş sümüklərindən başlayaraq sümüklərdə dəyişiklik müşahidə edilir və üz görünüşü dəyişir. Bu xəstələr həyatları boyu nizamlı müalicə edilməlidir. Tətbiq edilən müalicələr isə çətin və bahadır".

İkinci tip talassemiya intermedia adlanır, adətən yüngül keçir. Xəstəlik bir yaşından sonra müəyyən edilir. Üçüncü tip isə talassemiya - minor yəni daşıyıcılardır. Bu fərdlər tamamilə sağlamdırlar.

Talassemiya daşıyıcılığı övlad dünyaya gətirərkən müəyyən edilir. Daşıyıcılıq xəstəlik deyil, yoluxmur, müalicə tələb etmir, evlənməyə maneə deyil. Ancaq iki daşıyıcının evlənməsi zamanı hamiləliyin 11-ci həftəsində xəstəlik müəyyən edilir. "Dünyaya xəstə övlad gətirmək istəmirsinizsə, ailə həyatı qurmamışdan öncə mütləq həkim müayinəsindən keçin. Nə qədər sevsəniz də, talassemiya daşıyıcısınızsa, övladlarınızın gələcəyini düşünüb daşıyıcı ilə ailə həyatı qurmayın. Siz daşıyıcı olduğunuz halda sağlam biri ilə ailə həyatı qursanız, övladlarınızda heç bir problem olmayacaq. Ancaq daşıyıcı ilə ailə həyatı xəstə övladın dünyaya gəlməsi deməkdir. Çalışın ailə quranda sağlamlıq haqqında arayış alın və mütləq müayinələrdən keçin. Övladlarınız sizin gələcəyinizdir, gələcəyinizi sağlam düşünün".

 //Milli.az