Keçmiş Osmanlı ərazisindəki "vampir əfsanəsi"

18-ci əsrin əvvəllərində Serbiyada onlarla insan müəmmalı şəkildə ölməyə başladı.

News24.az xəbər verir ki, ölmüş qonşuları tərəfindən təqib olunduqları, ölümdən dərhal əvvəl boğulma hissi yaşadıqları iddia edildi.

Xüsusilə iki kənd, Serbiyanın cənubundakı Medvedja və şimal-şərqdəki Kisiliyevo bu cür ölüm şayiələrinin mərkəzində idi.

Kəndlər bir-birindən 200 kilometr məsafədə olsa da, iki kənd 10 il fərqlə eyni sirli ölüm nümunəsini bildirdi.

Avstriyalı həkimlər bu ölümlərə nəyin səbəb olduğunu araşdırmaq üçün həmin kəndlərə göndərilir və onlar tapdıqları hər şeyin ətraflı hesabatını hazırlayırlar.

Həkimlərin tapıntıları tez bir zamanda Avstriya mətbuatında və daha sonra akademik dairələrdə işıqlandırıldı.

Alman tarixçisi və “Vampirlər: Avropa mifinin mənşəyi” kitabının müəllifi Tomas M.Bohn deyir ki, “vampir” sözü 1725-ci ildə Avstraliyanın gündəlik “Wienerisches Diarium” qəzetində meydana çıxıb.

Vampir, canlıların qanını udaraq sağ qalacağına inanılan mifik bir məxluqdur.

Vampirlərlə qarşılaşma lətifələri bütün dünya mədəniyyətlərində qeyd olunur, lakin 18-ci əsrdə bu qarşılaşmalar haqqında məlumatlardan sonra "vampir" termini Qərbi Avropada məşhurlaşdı.

"Şeytanın işi"

1725-ci ildə Kisiliyevoda iki gündə 9 nəfər öldü. Onların hamısının ölümündən əvvəl qonşusu haqqında danışdıqları iddia edildi.

Dedilər ki, ölmüş qonşuları Petar Plaqoyeviç yuxularında peyda olub və onları boğmağa başlayıb.

Bundan sonra kənd sakinləri Blaqoyeviçin məzarını açıb və onun cəsədinin çox yaxşı qorunduğunu görüblər. Bu, “şeytanın işinin sübutu” kimi qəbul edilib.

Məzarın açılışı zamanı orada olan bir Avstriya rəsmisi qeyd edib ki, “Onun üzü, əlləri, ayaqları, əslində bütün bədəni sağ olsaydı belə, bu qədər yaxşı qorunub saxlanıla bilməzdi”.

"Məni son dərəcə təəccübləndirən onun ağzında təzə qan olması idi. Məşhur inanca görə, o, bu qanı öldürdüklərindən udmuşdu".

Dublindəki Trinity Kollecinin professoru Klemens Rutner hesab edir ki, “vampir” sözünün mənşəyi avstriyalı həkimlərin yerli tərcüməçilərlə söhbətinə gedib çıxır.

"Tərcüməçi, yəqin ki, sloven dilində "şeytan" mənasını verən "upir" kimi bir şey mırıldandı. Bu anlaşılmazlıq nəticəsində "vampir" sözü yarandı", - Rutner deyir.

Rutner onu da əlavə edir ki, özlərini “maarifçi” hesab edən Avstriya hakimiyyəti “ibtidai” hesab etdikləri kəndlilərlə qarşılaşdıqda yeni bir məxluq ortaya çıxarıb.

Petarın qarşısını almaq üçün kəndlilər onun ürəyinə çubuq sancaraq bədənini yandırıblar.

Kənddəki vampir xəbərləri beləcə bitdi.

Ruthnerin fikrincə, bu hadisələr diqqəti cəlb etsə də, vampirlərə inananları təsvir etmək üçün istifadə edilən "vampirizm" anlayışı və bunun ictimai rəyə daha geniş təsir göstərməsi üçün mühit hələ yetişməmişdi.

O dövrdəki maarifçilik ruhu ağılla izah edilə bilməyən heç bir şeyi qəbul etmirdi.

Vampir yoxsa günah keçisi?

Yeddi il sonra, 1732-ci ilin yanvarında Medvedja kəndini qorxu bürüdü.

Üç ay ərzində bəziləri gənc və sağlam olan 17 nəfər naməlum səbəbdən öldü.

Kisilyevo hadisələri kimi, ölənlərdən bəziləri ölməzdən əvvəl boğulma və şiddətli sinə ağrılarını təsvir ediblər.

Həkim Yohannes Flukinqer qəbirlərin açılması əmrini verdikdən sonra yazdığı hesabatda “vampirizm” hallarında əsas rol oynayan milislərdən bəhs edib.

Onun bədəni hələ də sağlam idi və gözlərindən, burnundan, ağzından və qulaqlarından təzə qan axdığı deyilir.

Bu, Medvedja kəndliləri tərəfindən onun vampir olduğuna sübut kimi baxıb.

Kəndlilər də onun ürəyinə bıçaq sancıb, bədənini yandırdılar.

Thomas Bohn kitabında deyir: "Yıxılaraq ölən bu adamın həyatı və taleyi haqqında çox az şey məlumdur. Kəndlilər onu günah keçisinə çeviriblər".

Bohn hesab edir ki, bu adam Kosovodan olan alban Arnaut Pavledir.

“Kisilyevoda Petar Blaqoyeviç və Medvedjada Arnaut Pavle vampir növünün ilk tanınmış nümayəndələridir” deyir.

Kəndlilər bütöv cəsədlərdən qorxurlar, lakin müasir patoloqlar bunun o qədər də nadir bir şey olmadığını deyirlər.

Professor Ruthner, aparıcı Vyana patoloqu Kristian Reiterin bütün bunların arxasında keçmişdə müharibələr zamanı və sonrasında çox rast gəlinən qarayara epidemiyasının dayandığını düşündüyünü bildirir.

Qarayara yoluxmuş heyvanlardan insanlara keçən və çox vaxt ölümlə nəticələnən bakterial xəstəlikdir.

Rutner həmçinin deyir ki, ölümdən əvvəl boğulma hissi pnevmoniya ilə bağlı ola bilər.

"Xəbəri diqqətlə oxusanız, heç kimin vampirləri öz gözləri ilə görmədiyini anlayacaqsınız. Onların qan udması fikri Avstriya həkimlərinin təfsiri idi" deyir.

Tomas Bohn da hesab edir ki, qaniçən mifini Qərb ictimai rəyi yaradıb.

Medvedja kəndindən olan yerli tarixçi İvan Nesiçin fikrincə, vampir qorxusu bir növ şüuraltıdır.

Nesiç vurğulayır ki, hətta Petar Bloqayeviç və Arnau Pavlenin ölümündən sonra da yerli əhali öz şəxsi məkanlarını vampirlərdən qorumağa çalışıb.

“Türkiyə təhlükəsi”nə alternativ

Həm Kisilyevo, həm də Medvedja, əsrlər boyu Osmanlı hökmranlığından sonra 1700-cü illərdə Habsburq Krallığının hakimiyyəti altına keçən sərhəd bölgələri idi.

Professor Rutner hesab edir ki, vampirlərin iddia edilən görünüşü mübahisəli ərazidən gəldiyi üçün xüsusi diqqəti cəlb edib.

“Osmanlı İmperiyası ilə Qərb arasında gedən böyük mübarizə bu hadisələrin mühüm fonu oldu” deyir.

Professor Bohn həmçinin bildirir ki, 1683-cü ildə Osmanlının ikinci uğursuz Vyana mühasirəsindən sonra vampirlər “Türk təhlükəsi”nə alternativ idi.

18-ci əsrin ortalarından sonra Habsburq Krallığında “vampirlər” dalğası başladı. Lakin mövhumatı cilovlamaq üçün bütün xəyali varlıqlarla mübarizə qadağan edildi.

Lakin sonradan vampirlər fərqli formada yenidən peyda oldular.

Ruthner deyir: "Romantik dövrdə vampirlər qırmızı üzlü, şişkin serb kəndliləri deyil, yaraşıqlı, solğun dərili aristokratlar idi".

Xarizmatik və mürəkkəb vampirlər 1819-cu ildə İngilis yazıçısı Con Polidorinin yazdığı "Vampir" romanı ilə ortaya çıxdı.

Bram Stokerin 1897-ci ildə yazdığı Drakula romanı da əsas vampir romanı hesab olunur və bu gün də müasir vampir əfsanəsinin əsası hesab olunur.

Günel Məlikzadə